مهدی تمیزی‌فر مدیرعامل پتروشمیران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو گفت: بررسی بازار سرمایه کشور‌های پیشرو نشان می‌دهد که همواره شرکت‌های مبتنی بر فناوری در بالاترین رتبه از نظر ارزش آفرینی قرار دارند.
وی افزود: با سرمایه گذاری درست در این حوزه میتوان به رشد اقتصادی کشور کمک کرده و به سودآوری پایدار رسید. اما سرمایه گذاری در این حوزه نیازمند ملزوماتی از جمله توسعه ابزار‌ها و نهاد‌های مالی تخصصی است. یکی از مهم‌ترین این نهاد‌ها در دنیا صندوق خطرپذیر شرکتی (CVC) است.
تمیزی‌فر در ادامه تصریح کرد: سرمایه گذاری خطرپذیر به طورکلی عبارت است از تأمین سرمایه لازم برای شرکت‌های دانش بنیان، نوآور و کسب و کار‌های فناورانه نوپا که مستعد جهش و رشد ارزش هستند. در حال حاضر ۴۴ درصد از بودجه تحقیق و توسعه شرکت‌های سهامی عام بزرگ دنیا صرف سرمایه گذاری در شرکت‌های خطرپذیر میشود. سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) نیز به‌عنوان ابزاری استراتژیک، رشد قابل توجهی در سطح جهانی داشته و نقش کلیدی در نوآوری و دستیابی به اهداف فناورانه شرکت‌های بزرگ ایفا می‌کند.
ظرفیت سرمایه‌گذاری خطر پذیر برای صنعت پتروشیمی
مدیرعامل پتروشمیران گفت: با نگاه به کشور‌های توسعه یافته در جهان مشاهده میکنیم که در سال‌های اخیر، شرکت‌های پیشرو در صنایع مختلف به‌ویژه در پتروشیمی به این نوع سرمایه‌گذاری روی آورده‌اند تا از فناوری‌های نوین برای بهبود فرآیندها، کاهش آلایندگی‌ها و حفظ رقابت‌پذیری خود بهره‌مند شوند.
وی افزود: میزان سرمایه گذاری‌های خطرپذیر شرکتی با تمرکز بر فناوری‌های نوآورانه در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۰۰ میلیارد دلار بوده که نشان‌دهنده جایگاه مهم این نوع سرمایه‌گذاری در فضای مالی جهانی است.
تمیزی‌فر ادامه داد: در حوزه صنایع انرژی و پتروشیمی، حجم سرمایه‌گذاری CVCها در دنیا حدود ۷.۵ میلیارد دلار است و تمرکز ویژه‌ای بر تحول دیجیتال، فناوری‌های سبز و توسعه محصولات جدید وجود دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا نمونه‌ای از سرمایه گذاری خطرپذیر در صنعت پتروشیمی وجود دارد، گفت: بسیاری از شرکت‌های بزرگ حوزه انرژی مانند BASF، Aramco، Sabic، TotalEnergies، Shell و Exxonmobil به‌منظور تقویت نوآوری و پاسخ به نیاز‌های فناورانه اقدام به تأسیس نهادی مستقل برای مدیریت سرمایه گذاری‌های خطرپذیر نمودهاند.
برای نمونه، BASF Venture Capital بر سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در فناوری‌های تحول‌آفرین تمرکز کرده و به دنبال ارتقای جایگاه این شرکت به‌عنوان پیشگام در گذار صنایع شیمیایی به سمت آینده‌ای سبز است.
یکی از سرمایه گذاری‌های موجود در پرتفوی آن شرکت، Intellisense است که با ارائه راه حل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای بهینه سازی فرآیند‌های صنعتی، مصرف انرژی و منابع را کاهش داده و بهره وری عملیات شیمیایی و معدنی را افزایش می‌دهد. در نمونه‌ای دیگر Pyrum Innovations با استفاده از فناوری پیرولیز، لاستیک‌های فرسوده را به مواد اولیه ارزشمند مانند روغن پیرولیز و کربن سیاه بازیافتی تبدیل می‌کند. هدف از این سرمایه گذاری ایجاد چرخه اقتصادی پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی عنوان شده است.
تمیزی فر افزود: Shell Ventures نیز با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های جایگزین، در استارت‌آپ LanzaTech که بر پایه زیست‌توده (Biomass) سوخت‌های زیستی تولید می‌کند، سرمایه‌گذاری کرده است. همکاری Shell با LanzaTech امکان تبدیل زباله‌های صنعتی به محصولات ارزشمند را فراهم کرده است.
وی گفت: ExxonMobil Ventures نیز بر روی فناوری‌های کربن‌زدایی تمرکز کرده و با سرمایه‌گذاری در Global Thermostat که فناوری‌هایی برای جذب دی‌اکسید کربن از هوا دارد، نقش مهمی در کاهش کربن ایفا می‌کند. این شرکت همچنین با سرمایه‌گذاری در Synthetic Genomics به دنبال تولید سوخت‌های زیستی مبتنی بر میکروارگانیسم‌ها است.
وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری صندوق‌های خطرپذیر شرکتی فعال در کشور‌های توسعه یافته بر فناوری‌های همسو با معیار‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) متمرکز شده است. در سال ۲۰۲۳، حدود ۴۵ درصد از بودجه‌های CVC به فناوری‌های مرتبط با ESG تخصیص یافت. همچنین، سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی و اتوماسیون نیز به دلیل نیاز به افزایش بهره‌وری و تحلیل‌های پیش‌بینی در تولید، سالانه حدود ۱۵ درصد رشد داشته است.
تمیزی‌فر گفت: مطالعات جهانی نشان می‌دهد که ۶۵ درصد از شرکت‌های دارای CVC فعال، بهبود در بازدهی مالی و افزایش رشد درآمد را تجربه کرده‌اند. این شرکت‌ها با بهره‌گیری از نوآوری‌های استارت‌آپ‌ها و دانش نوین آنها، فرآیند‌های خود را بهینه‌سازی کرده و زمان ورود محصولات و فناوری‌های جدید به بازار را کاهش می‌دهند.
مدیرعامل پتروشمیران گفت: این نوع از سرمایه گذاری‌ها نه تنها از نظر مالی برای شرکت‌های بزرگ سودآور است، بلکه به آنها این امکان را می‌دهد که در مسیر تحولات صنعتی و زیست‌محیطی جهان، نقشی کلیدی ایفا کنند و با استفاده از نوآوری و فناوری به پیشران تغییرات تبدیل شوند. شرکت‌های بزرگ پتروشیمی با سرمایه‌گذاری‌های گسترده در فناوری‌های پایدار و نوآوری‌های دیجیتال، مسیر‌های جدیدی را برای تحقق اهداف فناورانه و کاهش اثرات زیست‌محیطی در صنعت پتروشیمی گشوده‌اند.
این فعال حوزه پتروشیمی درباره وضعیت کنونی صندوق‌های خطرپذیر شرکتی در ایران گفت: متأسفانه در کشورمان فاصله زیادی در این حوزه با کشور‌های توسعه یافته وجود داشته و توجه کمتری به سرمایه گذاری‌های نوآورانه و فناورانه به ویژه در صنعت پتروشیمی شده است. با این حال پس از تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان و تعریف بعضی زیرساخت‌ها و مشوق‌ها در این حوزه شاهد تحرکات مثبت و تأثیرگذاری در صنایع مختلف هستیم. طی حدود دو سال گذشته بیش از ۱۵ صندوق خطرپذیر شرکتی از کارگروه صندوق‌های پژوهش و فناوری کشور مجوز تأسیس گرفته و چندین شرکت بزرگ از جمله فولاد مبارکه اصفهان، سنگ آهن مرکزی، گروه صنعتی گلرنگ، گروه صنعتی انتخاب، کربن ایران و… در این حوزه فعال شده اند. به طور مثال فولاد مبارکه به واسطه صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر ۱۰۰۰ میلیاردی خود با ۶۰۰ شرکت دانش‌بنیان درحال همکاری بوده که این همکاری‌ها منجر به جلوگیری از خروج ارز به میزان حداقل ۱۸۰ میلیون دلار شده است.
وی افزود: در صنعت پتروشیمی نیز مجموعه‌های بزرگی ابراز تمایل و آمادگی برای ورود به این حوزه کرده و در حال ایجاد زیرساخت و ساختار مناسب برای هدایت سرمایه گذاری‌های خطرپذیر هستند.
پتروشیمی‌های بزرگ کشور میتوانند با نگاهی راهبردی، بخش کوچکی از سود سالیانه خود را به سرمایه گذاری در حوزه‌های نوآورانه و فناورانه اختصاص داده و زمینه خودکفایی و تقویت دانش فنی بومی در صنعت را فراهم کنند. نکته مهم آن است که این شرکت‌ها ضمن سرمایه گذاری در زنجیره ارزش فعالیت‌های خود میتوانند از مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی قابل توجهی نیز برخوردار شوند.
وی در پایان اظهار داشت: پتروشمیران به عنوان یک شرکت سرمایه گذاری فعال در صنعت پتروشیمی به دنبال ایجاد صندوق خطرپذیر شرکتی تخصصی صنعت پتروشیمی است. پیشنهاد تأسیس این صندوق با سهامداری پتروشیمی جم و شرکت‌های تابعه و با مدیریت پتروشمیران، با تمرکز بر طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش پایین دست ارائه شده و در حال بررسی است. امیدواریم با تمهید مقدمات و زیرساخت لازم، به زودی شاهد تأسیس این صندوق و توسعه سرمایه گذاری‌های نوآورانه و فناورانه در صنعت پتروشیمی کشور باشیم.